Kia ara mai anō he tētēkura. Koirā tā Tātere McLeod i a ia e heke nei i tāna tūranga Kaihautū Take Ahureai te manatōpū o Ngāti Kahungunu.
“Kua 13 tau neke atu ahau e mahi ana i tēnei tūranga. Ki a au kua tae ki te wā e noho ai te iwi ki te arotake i ngā mea i whai hua i roto i te 13 tau kua mahue ake nei. I pēhea te noho a te reo i tērā wā, kei te pēhea te noho a te reo i tēnei wā. He aha ngā mea i whai hua, he aha ngā mea kāore pea i tutuki.
“Engari kua tae ki te wā e uru mai ai he toto hōu, he whakaaro hōu, he wawata hōu, māna, mā tērā tangata tēnei kaupapa e hari ki tua o āpōpō.”
I roto i ngā tau nei ko Tātere tērā i whakarite, i whakahaere rānei i ngā tini kaupapa whakarauora, whakatairanga i te reo ake o Ngāti Kahungunu pēnei i te rautaki o Kahungunu, kia eke, ko te Kura Reo i Waimārama i ia Hānuere, me te huinga tāngata e kīia nei ko Te Reo Ki Tua kia rea anō ai te reo ki roto o Te Matau a Māui.
Heoi, kei te noho kūmara tonu ia i āna mahi. Kāore ia mō te kī atu nānā noa ngā whāinga a te iwi i tutuki, heoi, kua rerekē ake te rere o te reo ki taua takiwā i ēnei rā i ō te rā i rere ai ia ki reira i ngā tau ki muri.
“Kua huri nui mai a Ngāti Kahungunu ki tōna reo. He nui ngā kaupapa kua tū tū haere ki waenganui i ngā hapū, i ngā hapori o Kahungunu. Ka mutu kei te mihia mai a Ngāti Kahungunu e ngā iwi o te motu. Ko ngā iwi o te motu kei te kite mai i ngā kokenga i konei.
“He toa takitini taku toa.”
Ahakoa ka wehe ia i te manatōpū o te iwi, kei te whai tonu a Tātere i ngā mahi whakarauora reo Māori mā tōna kamupene, mā Kauwaka.
“Ka mahi tahi tonu mātou ki te iwi o Ngāti Kahungunu, engari kua tae ki te wā ki a whakaterea tēnei waka ki te moana nui, ki te moana roa o moemoeā.”
I a ia e tere ana i tōna ake waka, ko tai mihi e rere i a ia ki ngā taipakeke, i tiaki i a ia nōna tonu e kimi nei i tōna reo Māori.
“Ko aku mihi mutunga ka rere ki a rātou i whakapono mai ki au, ki tēnei tamaiti i haeremai nei i Ahitereiria. Mea rawa ake kua huri hei whakahaere i te rautaki reo a Kahungunu. Nō reira e kui mā, e koro mā ko te manako kāore i moumou i a au o koutou hekenga werawera ki a au, ki tā koutou tamaiti.”
